Denkend aan Holland, zie ik brede rivieren… waarover dagelijks grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen worden vervoerd. Door ontgassen laat de binnenvaart een deel van die stoffen in de buitenlucht terecht komen. Dit zogenaamde varend ontgassen heeft gevolgen voor de gezondheid van de bemanning en omwonenden, het is niet goed voor het milieu én het veroorzaakt stankoverlast. Voormalig minister Van Nieuwenhuizen wilde daarom dat deze manier van ontgassen, als onderdeel van de verduurzaming van de binnenvaart, wordt aangepakt.
Damp uit tank verwijderen
Binnenvaartschepen vervoeren veel vloeibare ladingen zoals benzine of diesel. Na het lossen blijft in de tank van het schip vaak nog de damp van deze stoffen hangen. Een schipper zal deze oude damp uit zijn tank verwijderen voordat hij nieuwe lading ophaalt. De damp kan zich namelijk mengen met de nieuwe lading waardoor deze vervuild kan raken. Ook kan er sprake zijn van explosiegevaar als de gassen brandbaar zijn, vooral bij werkzaamheden waar vonken kunnen ontstaan. Onderweg naar de plaats waar het schip opnieuw gaat laden, worden daarom de ladingtanks met ventilatoren doorgeblazen om de laatste resten te laten verdampen en te verwijderen.
De verduurzaming van de binnenvaart is een goede en noodzakelijke ontwikkeling.
Gevaren van ontgassen
Door het ontgassen kunnen mensen schadelijke stoffen inademen zoals benzeen en benzeenhoudende verbindingen. En naast de stank die het ontgassen vaak veroorzaakt, kunnen sommige stoffen bijdragen aan smog.
Voor het ontgassen zijn de volgende alternatieven beschikbaar:
- Dedicatievaart: Het schip wordt voorzien van dezelfde lading en ontgassen is daarom niet nodig.
- Compatibel varen: De nieuwe lading is compatibel met de vorige lading en de dampen zijn niet negatief van invloed op de nieuwe lading. Ook dan is ontgassen niet nodig.
- Ontgassen met behulp van een ontgassingsinstallatie waarbij de dampen verantwoord worden verwerkt.
Verbod op varend ontgassen
Het ziet ernaar uit dat in 2021 of 2022 de eerste fase van het landelijk verbod op varend ontgassen in gaat. In de provincie Zuid-Holland is dit overigens al sinds 2015 van kracht. Daar staan bovendien langs de grote rivieren e-nose snuffelpalen. Omgevingsdiensten meten hiermee of de samenstelling in de lucht verandert. De snuffelpalen geven alleen (nog) niet aan of het om stoffen gaat die verboden zijn om varend te ontgassen. Daar vindt nog onderzoek naar plaats. Aangezien wij bij Hitma met onze luchtkwaliteitmeters betrokken zijn bij ‘schone lucht-projecten’ en daarnaast ook snuffelpalen in ons pakket hebben, volgen we dit onderzoek met grote belangstelling.
In 2024 moet het volledige ontgassingsverbod rond zijn. Het landelijke verbod verplicht dat binnenvaartschepen via speciale installaties aan de wal ontgassen. Dit kan op dit moment al in Rotterdam en Moerdijk. Deze twee gecertificeerde locaties zijn echter lang niet voldoende om straks aan de vraag te voldoen als het verbod op varend ontgassen in werking treedt. Daarom is er behoefte aan mobiele ontgassingsinstallaties - met name in de havengebieden waar veel overslag plaatsvindt.
Onder het toekomstige varend ontgassingsverbod vallen de volgende stoffen:
- Ruwe aardolie met meer dan 10% benzeen
- Aardoliedestillaten of aardolieproducten met meer dan 10% benzeen
- Brandstof voor straalvliegtuigen met meer dan 10% benzeen
- Brandbare vloeistoffen met meer dan 10% benzeen
- Vloeibare koolwaterstoffen met meer dan 10% benzeen
De Europese wet- en regelgeving verbiedt overigens nu al het varend ontgassen bij bruggen en sluizen en in dichtbevolkte gebieden. Dit geldt niet alleen voor de bovenstaande, maar voor alle stoffen. Wel is er nog discussie over wat precies dichtbevolkt gebied is.
Verplaatsbare ontgassingsmogelijkheden
Schepen die ladingdampen kwijt willen, moeten straks dus gebruik maken van ontgassingsinstallaties. Op dit moment doen verschillende bedrijven proeven met mobiele ontvangstsinrichtingen. Deze verplaatsbare ontgassingsmogelijkheden voor schepen, moeten voldoen aan de ADN-wetgeving (Europese overeenkomst voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de binnenwateren). Hierop houdt de Inspectie Leefomgeving en Transport toezicht.
De eerste test met de nieuwe mobiele ontgasinstallatie in Rotterdam was succesvol. Binnenvaarttanker Visioen werd ontgast van benzine zonder dat daarbij enige meetbare dampen in de atmosfeer terecht kwamen. De ontgassing vond plaats buiten een inrichting en dat was voor de eerste keer in Nederland.
Het schip heeft alle tanks (10 stuks) gasvrij gemaakt. Binnen 7 uur was het schip onder de 10% LEL (onderste explosiegrens). De proef had als doel te bepalen of de installatie geschikt is om binnenvaartschepen te ontgassen zonder dat daarbij de emissies de normen overschrijden. En uiteraard moet de installatie veilig zijn. Ook werd de proefneming benut om de vergunningsvoorwaarden te toetsen.
Gasdetectie
Als gasdetectiespecialist ben ik erg benieuwd welke gasdetectieapparatuur in deze mobiele ontgassingsinstallaties wordt gebruikt om te meten wanneer de gasconcentratie onder de 10% LEL is bereikt en hoe de units worden beschermd tegen toxische en/of explosieve gassen. Ik weet nu nog niet welke gasdetectietechnologie ze gebruiken, maar kan mij voorstellen dat ze punt infrarood-gasdetectoren inzetten die koolwaterstoffen inclusief benzeen kunnen detecteren op LEL-niveau. Het voordeel van punt infrarood-gasdetectoren is dat ze ook in een omgeving met te weinig zuurstof functioneren. Ook zijn ze failsafe. Je krijgt een melding als er iets met de detector aan de hand is. Deze gasdetectoren zijn explosieveilig uitgevoerd en vaak van RVS. In de RVS-uitvoering zijn ze beter bestand tegen bijvoorbeeld corrosieve gassen zoals H2S-gas.
De verduurzaming van de binnenvaart is een goede en noodzakelijke ontwikkeling. Het lijkt me mooi om met betrekking tot de mobiele ontgassingsinstallaties vanuit mijn expertise als gasdetectiespecialist hieraan te kunnen bijdragen.
