Binnen de zuivelindustrie draait het om kwaliteit. Logisch, want de productveiligheid gaat boven alles. En als het om zuivel gaat, dan hebben we in Nederland natuurlijk een naam hoog te houden. Maar welke rol speelt monstername bij de kwaliteitscontrole van zuivelprocessen en zuivelproducten? Ik sprak hierover met Pim Janssen, hygiënist bij FrieslandCampina Laboratory & Quality Services.
Kwaliteitssysteem FrieslandCampina
Bij ‘FrieslandCampina’ denk je waarschijnlijk meteen: ‘bekend Nederlands zuivelmerk’. Maar wist je dat FrieslandCampina behoort tot de 6 grootste zuivelbedrijven ter wereld!
De FrieslandCampina-ondernemingen verkopen wereldwijd ingrediënten en halffabricaten voor producenten van kindervoeding, de voedingsmiddelenindustrie en de farmaceutische sector. Wat alle FrieslandCampina-bedrijven met elkaar gemeen hebben, is dat de voedselveiligheid gegarandeerd moet zijn. Om de kwaliteit te kunnen borgen, heeft men bij FrieslandCampina het uniforme kwaliteitssysteem Foqus opgezet.
Een belangrijk aspect van Foqus is het inspecteren van producten en processen waaronder het controleren van de microbiologische kwaliteit, hygiëne en samenstelling van producten. Hiervoor hebben ze hun eigen inspectieteams, maar ze werken ook samen met onafhankelijke, externe instanties.
Betrouwbare monstername voorwaarde voor veilige analyse
Monsternametechnologie is onderdeel van de inspectie van producten en processen binnen FrieslandCampina. Betrouwbare steriele monstername is een voorwaarde voor een veilige analyse, wat weer een voorwaarde is voor veilige eindproducten. De monstername-equipment zelf vormt het meest kritische aspect voor het nemen van een kwalitatief goed en steriel monster. Als in een monster dat verkeerd is genomen een hoog aantal bacteriën wordt opgemerkt, kan dit leiden tot kostenstijgingen. In de eerste plaats maak je kosten voor het determineren van de bacteriën en in het ergste geval loop je het risico dat je de batch moet afkeuren. Om nog maar te zwijgen over de risico’s die je loopt voor de productveiligheid.
Met het gebruik van de juiste apparatuur voorkom je een besmet monster (bacteriën van buitenaf) en crosscontaminatie met vreemde stoffen. Kogelkraantjes die niet voldoen aan de eisen of afsluitkleppen zijn niet geschikt voor de hoogwaardige applicaties binnen de voedingsmiddelenindustrie. Dergelijke kraantjes hebben vaak holle kamers waar product(monster) in blijft staan. Hierdoor is de kans groter dat je juist contaminatie in je product aanbrengt in plaats van dat je het test.
Met het gebruik van de juiste monstername-apparatuur voorkom je een besmet monster (bacteriën van buitenaf) en crosscontaminatie met vreemde stoffen.
Monstername binnen FrieslandCampina
In de processystemen van FrieslandCampina kom je steeds meer monsternamekranen van Keofitt tegen. Ons contactpersoon Pim Janssen is als hygiënist werkzaam bij het centrale laboratorium in Leeuwarden (Laboratory & Quality Services) waar chemisch, sensorisch en microbiologisch onderzoek wordt uitgevoerd in veel verschillende producten. LQS biedt analytische ondersteuning voor heel FrieslandCampina en voert onderzoek uit in opdracht van klanten. Naast deze analyses kunnen de werkmaatschappijen van FrieslandCampina wereldwijd bij LQS terecht voor kennis en advies op het gebied van microbiologie, chemie en sensoriek.
Pim Janssen voert o.a. onderzoeken uit als procesoperators vragen hebben over uitkomsten van monsteranalyses en hij adviseert over zaken die verband houden met het hygiënebeleid. Monstername speelt hierbij een belangrijke rol. Pim Janssen beaamt dit: “Als je het nemen van monsters verkeerd uitvoert, kun je op geen enkele manier aantonen of jouw product besmet is of dat eventuele afwijkingen zijn veroorzaakt doordat het bemonsteren onjuist is uitgevoerd.”
Keofitt-fan
FrieslandCampina beschikt alleen al in Nederland en België over meer dan dertig productielocaties, en dus ook over enorm veel monsternamepunten. Janssen en zijn collega’s voeren ook monstername uit in opdracht van klanten. Daarnaast adviseren ze procesoperators van de verschillende FrieslandCampina-locaties. Bijvoorbeeld over het op de juiste manier reinigen van de monsternamekranen. “Monsternamekranen van Keofitt zijn zeer geschikt voor zuivelproducten”, aldus Pim Janssen. Maar ook voor het nemen van water- en luchtmonsters past hij ze steeds vaker toe.
“Bij vervanging adviseer ik altijd Keofitt” vervolgt Janssen. “We hebben een productielocatie die bijna volledig is uitgerust met Keofitt-monsternamekranen op alle monsternamepunten. En ook op de andere locaties worden het er steeds meer. Bij deze kranen weet je zeker dat als je te hoge waardes meet, dit niet door de monstername-apparatuur wordt veroorzaakt, maar dat er echt iets aan de hand is met het medium.”
Een mooi voorbeeld van een toepassing waar de Keofitt-monsternamekranen hun meerwaarde bewijzen, is op de kaaspasteur die met CIP-reinigbare monsternamekraantjes is uitgerust. In de pasteur vindt een hittebehandeling plaats waardoor ziekteverwekkende bacteriën en het grootste deel van de schadelijke bacteriën worden gedood. Ook wordt hiermee het melklipase, dat zorgt voor een ongewenste vetsplitsing, grotendeels geïnactiveerd. Een proces waarbij je uiteraard voor 100% op de uitslag van je monsters moet kunnen vertrouwen.
Advies van Hitma
Aanvankelijk had Janssen geen idee wie de leverancier van de Keofitt-kranen was. De systemen waren meestal al door de bouwers van de procesinstallaties uitgerust met Keofitt-monsternamesystemen. Aangezien ze betrouwbare resultaten behaalden met deze monsternamekranen, werd ook bij nieuwe toepassingen of vervanging voor Keofitt gekozen. En zo kwam Janssen met Hitma in contact. “Als ik een vraag krijg over een specifiek monsternametoepassing, dan verwijs ik de procestechnologen door naar Hitma. De specialisten van Hitma kunnen dan op basis van het proces de juiste afwegingen maken om advies te geven over het meest geschikte type monsternamekraan (zoals de Keofitt M4, W9 of Sesame).”
Monsternamevraagstuk luchttoevoer
Pim Janssen kwam met Hitma in contact toen ze tegen een monsternamevraagstuk aanliepen bij de afdeling Utilities. Er is toen contact gezocht met Hitma als Keofitt-leverancier en onze monsternamespecialist kwam langs om dit te onderzoeken.
Het betrof een applicatie van de Keofitt M4 valve voor het bemonsteren van de luchttoevoer in een systeem. Deze lucht wordt gebruikt om de tanks onder druk te zetten en te legen. De vraag was hoe hier het beste een verbetertraject ingezet kon worden. Uit onderzoek bleek dat de Keofitt-kranen inderdaad een representatief monster weergaven. Hitma adviseerde de tank en de leidingen regelmatig te reinigen met CIP (Cleaning In Place) of SIP (Sterilization In Place) om te voorkomen dat bioburden (microbiologische besmetting) zich ophoopt. Verder werd geadviseerd de filtratie van het medium dat wordt gebruikt, de dimensionering van het filter en de mogelijkheden om een nanometer op de filterruimte te plaatsen voor visuele controle nader te bekijken. En bovendien, als je zeker wilt weten dat de gebruikte vaten niet de oorzaak zijn van niet-representatieve monsters voor het product zelf, kies dan bij kritische monsters voor een steriele en/of aseptische monstername-zak.
Veilig plaatsen van monsternamekranen
Naast het reinigen en het correct toepassen van monsternamekranen, is het ook van belang dat de kranen op de juiste manier worden geplaatst. Als ze in een tank of leiding worden gelast, dan is het mogelijk dat de las ongelijk is. Er kan dan biofilm worden opgebouwd. In plaats van op stukken te lassen, kun je beter kiezen voor de bevestiging van de monsternamekranen met behulp van speciale Keofitt-accessoires. De plaatsing van de kranen moet bovendien zodanig gebeuren dat er geen ‘dead legs’ worden gevormd. Dit betekent dat de kraan in een maximale hoek van 90 graden ten opzichte van de horizontale lijn moet worden geplaatst met de inlaat naar boven en de uitlaat naar beneden.
Naast de keuze, het plaatsen en het gebruik van de juiste monsternamekraan, speelt ook het reinigen van de kranen een belangrijke rol bij het verkrijgen van betrouwbare monsters.
Reinigen monstenamekranen
Het reinigen van de kranen speelt, zoals eerder gezegd, een belangrijke rol bij het verkrijgen van betrouwbare monsters. Bij SIP-reinigingsprocedures met een Kärcher adviseert Hitma een adapter voor de Kärcher te gebruiken om de druk op te vangen en het risico van brandwonden te verminderen. Een andere optie is om de monsternamekranen te CIP-en. Dit kan worden gedaan met een knijpfles of, wanneer een krachtigere spoeling en/of een langere contactperiode de voorkeur heeft, door gebruik te maken van een CIP-recirculatiefles. Bovendien kan hiermee op sommige plaatsen de Kärcher-stoomreiniger worden vervangen. Ook als het gaat om het reinigen van monsternamekranen is het belangrijk een protocol op te stellen.
Meer weten?
In dit artikel heb ik geprobeerd aan de hand van de ervaringen bij FrieslandCampina een beeld te geven van het belang van betrouwbare monsternametechnologie binnen de zuivelindustrie. Wil je hier meer over weten, neem dan contact op met Amy van der Heide via e-mail of tel.+31 (0)6 82 184 595.
